Δημοτικό Σχολείο Κλήρου

Τα παιδιά μελέτησαν φωτογραφίες από άλλα σχολεία που αναδιαμόρφωσαν τον πράσινο χώρο τους. Ακολούθως, έγινε περιδιάβαση από την κάθε τάξη στον υπό αναδιαμόρφωση  χώρο. Τα παιδιά έφτιαξαν σχέδια με διάφορες προτάσεις-εισηγήσεις σε κάτοψη του χώρου. Επίσης, μίλησαν με τον κύριο Παντελή Ταουξή (ιδιοκτήτη φυτωρίου-κάτοικου του χωριού και παππού μαθητή του δημοτικού μας σχολείου) . Έλυσε αρκετές απορίες και βοήθησε τα παιδιά να αναθεωρήσουν κάποιες εισηγήσεις  τους για την αναδιαμόρφωση του χώρου. Κατά την επίσκεψη του κύριου Παντελή συζητήθηκαν με τα παιδιά και οι ακόλουθοι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψην. 

• Αειφορική διαχείριση νερού: Θα εξασφαλιστούν λύσεις για την αποδοτική άρδευση.
• Ενσωμάτωση τοπικής χλωρίδας: Θα προτιμηθούν φυτά που ανήκουν στο τοπικό οικοσύστημα και είναι ανθεκτικά στιςτοπικές κλιματολογικέςσυνθήκες.
• Διατήρηση της βιοποικιλότητας: Ο σχεδιασμός του χώρου να προάγει τη βιοποικιλότητα και να προσελκύει τοπικά είδη ζώων, όπωςπουλιά και έντομα.
• Προσαρμογή στις κλιματικές συνθήκες: Επιλογή φυτών που μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής, μειώνοντας τη θερμοκρασία και δημιουργώντας σκιά.
• Χώροι διδασκαλίας και δραστηριοτήτων: Δημιουργία κατάλληλων χώρων για εξωτερική εκπαίδευση και περιβαλλοντικές δραστηριότητες, όπως υπαίθριες τάξεις ή μονοπάτια εξερεύνησης.
• Συμμετοχή της σχολικής και τοπικής κοινότητας: Ενθάρρυνση της ενεργής συμμετοχής μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων/κηδεμόνων στη φύτευση, φροντίδα και χρήση του χώρου.
• Πολυλειτουργικότητα: Ο σχεδιασμός να εξυπηρετεί πολλαπλές ανάγκες, όπως την εκπαίδευση, τη χαλάρωση, την αναψυχή και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.
• Χρήση φιλικών προς το περιβάλλον υλικών: Να χρησιμοποιηθούν φυσικά και ανακυκλώσιμα υλικά για την κατασκευή διαδρόμων, καθισμάτων και άλλων δομών στον χώρο.
• Μακροχρόνια βιωσιμότητα: Σχεδιασμός με γνώμονα την εύκολη συντήρηση και τη μακροχρόνια βιωσιμότητα του πράσινου χώρου, χωρίς μεγάλη κατανάλωση πόρων.

Πιο κάτω θα γίνει μια αναλυτική περιγραφή της αναδιαμόρφωσης του χώρου όπως προτάθηκε από τα παιδιά και με βάση τις εισηγήσεις του κ. Παντελή.

Κατά την παρατήρηση του χώρου συζητήθηκε η έντονη ηλιοφάνεια που υπάρχουν στις τάξεις που εφάπτονται του κήπου και έγινε εισήγηση για φύτευση δέντρων κοντά στα παράθυρα των τάξεων. Μετά από εισήγηση του κύριου Παντελή, ιδιοκτήτη φυτωρίου, αποφασίστηκε να φυτευτούν φυλλοβόλα δέντρα σε εκείνη τη σειρά για να υπάρχει ηλιοφάνεια τους χειμερινούς μήνες και να ζεσταίνονται οι τάξεις.  Συζητήθηκε ποια φυτά θα μπορούσαν να φυτευτούν. Με στόχο την ενσωμάτωση τοπικής χλωρίδας αποφασίστηκε να προτιμηθούν φυτά που ανήκουν στο τοπικό οικοσύστημα και είναι ανθεκτικά στις τοπικές κλιματολογικές συνθήκες. Προτάθηκε να φυτευτούν δαμασκηνιές που υπάρχουν ήδη στον γειτονικό χώρο στάθμευσης του σχολείου. 

Στον χώρο ανάμεσα στις δαμασκηνιές που θα φυτευτούν, υπάρχουν ήδη φυτεμένες λεβάντες και λασμαρί. Μπορούμε να προσθέσουμε ακόμα μερικές λεβάντες που είναι απωθητικά παρασίτων, αλλά ελκύουν και μέλισσες που είναι σημαντικές για την επικονίαση και καρποφορία των δέντρων. 

Παρατηρήσαμε ότι τα καρποφόρα (λεμονόδεντρα που ήδη υπάρχουν) δεν ευδοκίμησαν στον κήπο μας, αλλά θα θέλαμε να έχουμε περισσότερο καρποφόρα δέντρα (και για παιδαγωγικούς σκοπούς). Άρα, θα θέλαμε επικονιαστές για να βοηθήσουν την καρποφορία των δέντρων. Τα παιδιά πρότειναν και τη φύτευση λουλουδιών που μπορούν να προσελκύσουν μέλισσες. Ο κύριος Παντελής πρότεινε κάποια είδη μαργαρίτας που είναι ανθεκτικά.  Ανάμεσα στα φυτεμένα δέντρα, θα μπορούσε να φυτευτεί ως εδαφοκαλυπτικό ένα είδος μαργαρίτας (Γκαζάνια έρπουσα) (το οποίο απλώνει και καλύπτει το έδαφος) ή μεταξάκι ή οστεόσπερμο που είναι φυτά ανθεκτικό. Επίσης, τα λουλουδάκια είναι κάτι που ζήτησαν τα παιδιά να υπάρχει στον κήπο.  Έτσι, θα μπορούσαμε να μελετήσουμε και τον κύκλο ζωής της μέλισσας.

Τα φύλλα που θα πέφτουν από τα φυλλοβόλα δέντρα,  θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην κομποστοποίηση. Επιπρόσθετα, συζητήθηκε το θέμα της εδαφοκάλυψης γύρω από τα φυλλοβόλα δέντρα, για διατήρηση της υγρασίας του εδάφους, αποφυγή των αγριόχορτων αλλά και για πολλούς άλλους λόγους. Καταλήξαμε στη χρήση φυσικών υλικών (π.χ. ροκανίδια, πευκόφλουδα) λόγω του ότι θα υπάρχουν και υπολείμματα από πεσμένα φύλλα .  Θα μπορούσε να αγοραστεί και ένας τεμαχιστής κλαδεμάτων και το προϊόν να αναπληρώνει τα ροκανίδια. Η εδαφοκάλυψη με ροκανίδια θα υποβοηθήσει και το πότισμα, αφού θα αποφευχθεί η εξάτμιση, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.  

Κατά την παρατήρηση του χώρου, τα παιδιά εντόπισαν μια μακριά λωρίδα χωρίς καθόλου βλάστηση. . Επειδή η ποιότητα του εδάφους στο σημείο αυτό δεν είναι και τόσο καλή, αλλά υπάρχουν και  υπόγεια ηλεκτρολογικά καλώδια, έγινε πρόταση να τοποθετηθούν αυτοσχέδια μεγάλα υπερυψωμένα παρτέρια με προσθήκη κατάλληλου χώματος. Αφού συζητήθηκε ποιος θα φροντίζει τα παρτέρια, προτάθηκε να γίνει ένα παρτέρι για κάθε τάξη. Κάθε τάξη θα φυτέψει ό,τι αποφασίσει, είτε λαχανικό είτε βότανο.  Έγιναν εισηγήσεις για κάλυψη του εδάφους γύρω από τα παρτέρια και δημιουργία μονοπατιού για εύκολη πρόσβαση σε κάθε παρτέρι. Θα δημιουργηθούν μονοπάτια εξερεύνησης ( δημιουργία διαδρομών με σήμανση). Θα γίνει κατασκευή μονοπατιών που να οδηγούν σε διαφορετικά τμήματα του χώρου, με πινακίδες που εξηγούν τη χλωρίδα και πανίδα, ή διάφορα περιβαλλοντικά φαινόμενα. Οι πινακίδες μπορεί να περιλαμβάνουν ερωτήσεις και πληροφορίες για τους μαθητές ώστε να μάθουν κατά τη διάρκεια της εξερεύνησης. Η κάθε τάξη μπορεί να ετοιμάσει αυτές τις πληροφορίες που αφορούν το παρτέρι της και ίσως να υπάρχει qr quote που να κατατοπίζει τον επισκέπτη. Στο μονοπάτι μπορεί να μπουν σαν εδαφοκαλυπτικό ροκανίδια από τα κλαδέματα.

Επιπρόσθετα, παρατηρήθηκε ότι κάποια εσπεριδοειδή που φυτεύτηκαν πριν χρόνια στον χώρο δεν είχαν τον ίδιο ρυθμό ανάπτυξης. Έγινε παρατήρηση του χώρου και συζητήθηκε ο λόγος που μπορεί να συνέβηκε αυτό. Κατά την παρατήρηση έγινε καταγραφή των παραγόντων που επηρεάζουν την ανάπτυξη ενός φυτού και διαφάνηκε ότι ο παράγοντας «ηλιοφάνεια» ήταν αυτό που διέφερε ανάμεσα στα δενδρύλια. Τα δενδρύλια που σκεπάζονταν από τη σκιά των μεγάλων δέντρων που βρίσκονταν κοντά στην περίφραξη, δεν αναπτύχθηκαν σχεδόν καθόλου.  Έτσι, έγινε εισήγηση όσα δενδρύλια, έχουν μικρή ανάπτυξη να μεταφυτευτούν σε μεγάλες γλάστρες και να τοποθετηθούν σε χώρο με μεγαλύτερη ηλιοφάνεια για να παρατηρηθεί ο ρυθμός ανάπτυξής τους. Στον σκιερό χώρο όπου ήταν φυτεμένα τα προαναφερθέντα φυτά, θα είναι δύσκολο να ευδοκιμήσει κάποιο άλλο φυτό, αφού η ηλιοφάνεια είναι σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης. Έτσι, θα μπορούσε ο σκιερός αυτός χώρος να μετατραπεί σε υπαίθρια τάξη. Τα παιδιά εισηγήθηκαν τη δημιουργία μιας υπαίθριας τάξης με καθίσματα από κορμούς δέντρων ή τραπεζοπαγκάκια για τις ομαδικές εργασίες και ξύλινη πινακίδα, αφού τους άρεσε η μελέτη και το μάθημα που έγινε στον πράσινο χώρο τη συγκεκριμένη μέρα.  

 Επιπλέον, κατά την επίσκεψη των παιδιών στον χώρο, παρατηρήθηκε η εύκολη θέα του σχολείου και του κήπου από την περίφραξη που εφάπτεται του χώρου. Έτσι, έγιναν εισηγήσεις για κάλυψη της θέας του σχολικού χώρου προς τα έξω με τη φύτευση αναρριχητικών φυτών στην περίφραξη. Τα φυτά αυτά, θα παρεμποδίσουν τους ήχους που ακούγονται από το νηπιαγωγείο που βρίσκεται σε αντικρινό χώρο, αλλά και τους ήχους που προέρχονται από δημοτικό. Μπορεί να φυτευτεί το φυτό «ρολογάκι» (passion fruit)-πασιφλώρα ή ρυγχόσπερμο ή και συνδυασμός τους. Το ρολογάκι θα δίνει καρπό που μπορεί να αξιοποιηθεί και από την κοινότητα αφού θα είναι στην περίφραξη του σχολείου. 

 Ωστόσο, υπήρξαν κάποιες ανησυχίες για τα αναρρηχητικά καρποφόρα φυτά και την ύπαρξη ροκανιδιών στο χώρο. Αυτά ίσως προσελκύσουν τρωκτικά και φίδια. Έτσι, έγινε εισήγηση από τον κύριο Παντελή να φυτευτούν στο χώρο τουλμπάχιες που απωθούν τα φίδια. 

Επιπρόσθετα, δεξιά και αριστερά από το μονοπάτι της εισόδου στο σχολείο, θα μπορούσαν να φυτευτούν σχινιές ή μερσινιές και να κλαδευτούν σαν φυσικός φράκτης . Η Μερσινιά είναι ένα φυτό που ευδοκιμεί στην περιοχή και έχει φαρμακευτικές ιδιότητες. Επίσης τα κλαδιά της μερσινιάς χρησιμοποιούνται στην Κύπρο (όπως και στην Ελλάδα) για διακόσμηση και για στρώση των εισόδων εκκλησιών, σχολείων, ακόμη και κοινοτήτων, κατά τη διάρκεια εθνικών τελετών ή εορτασμών, ή κατά τις επίσημες υποδοχές ιδιαίτερα σημαντικών προσωπικοτήτων. Το ίδιο φυτό μπορεί να φυτευτεί και στη δεύτερη είσοδο του σχολείου (κοντά στο γηροκομείο).  Επίσης η μερσινιά συγκαταλέγεται στα μελισσοτροφικά φυτά και οι καρποί της αποτελούν πηγή τροφής για τα πουλιά. Άρα, είναι ένα φυτό που θα φέρει «ζωή» στον κήπο μας. 

Παράλληλα, είναι αναγκαίο να καλυφθούν τα καλύμματα των φρεατίων και έγινε εισήγηση να φυτευτεί το φυτό «αλτερναθέρα» που είναι ένα ανθεκτικό θαμνώδες φυτό που απλώνει και ήδη υπάρχει φυτεμένο σε διπλανό λασάνι. Αυτό θα εξαπλωθεί και θα καλύψει τα πώματα των φρεατίων. 

 Τέλος, περιμετρικά από τη λυόμενη αίθουσα που υπάρχει στην αριστερή μεριά της εισόδου του σχολείου και μέσα στον υπό αναδιαμόρφωση κήπο, θεωρήθηκε σημαντικό να φυτευτούν αναρρηχητικά φυτά π.χ. «Αμπελόψης», που είναι ένα φυλλοβόλο αναρρηχητικό. Προτιμήθηκε φυλλοβόλο, για τη μείωση της θερμοκρασίας μέσα στην αίθουσα τους καλοκαιρινούς μήνες και διατήρηση της θερμοκρασίας τους χειμερινούς μήνες.  

 Επίσης, στα αριστερά της αίθουσας θα φυτευτεί ένα μεγάλο δέντρο φυλλοβόλο για να δίνει τη σκιά του στον τοίχο της λυόμενης το καλοκαίρι και να τον χειμώνα να έχουν πρόσβαση οι ακτίνες του ήλιου να θερμαίνουν την αίθουσα.  Προτιμήθηκε το δέντρο της συκαμιάς που υπάρχει και ευδοκημεί στην περιοχή, αλλά και που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο μάθημα για μελέτη του κύκλο ζωής του μεταξοσκώληκα, αφού τα φύλλα του αποτελούν τροφή για τον μεταξοσκώληκα. 

 Στην είσοδο της συγκεκριμένης αίθουσας θα μπορούσαν να τοποθετηθούν ψηλές γλάστρες με γαρδένιες, αφού η φύτευση του μικρού αυτού χώρου παρεμποδίζεται από σωλήνες αποχέτευσης που υπάρχουν στο έδαφος.  Ίσως, τα παιδιά της τάξης που βρίσκονται μέσα στη λυόμενη αίθουσα να αναλάβουν τη συντήρηση του συγκεκριμένου χώρου, αλλά και του χώρου απέναντι από τη λυόμενη, στο παρτέρι που δημιουργεί ο διάδρομος.

 Συνοψίζοντας, ο κήπος μας θα περιλαμβάνει κήπους μάθησης, χώρους για περιβαλλοντικές δραστηριότητες, χώρους ξεκούρασης και χαλάρωσης:

Κήποι μάθησης:

• Θεματικοί κήποι: βοτανικοί κήποι με αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά ή λαχανόκηποι (εξαρτάται από το τι θα επιλέξει η κάθε τάξη για το παρτέρι της).
• Κήπος ανακύκλωσης: Χώρος όπου οι μαθητές μπορούν να μάθουν για τη διαχείριση αποβλήτων και την ανακύκλωση μέσω διαδραστικών εγκαταστάσεων όπως κομποστοποίηση, χρήση ανακυκλωμένων υλικών για κατασκευές.

Χώροι για περιβαλλοντικές δραστηριότητες:

• Κομποστοποίηση και ανακύκλωση: Δημιουργία περιοχών όπου οι μαθητές μπορούν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες κομποστοποίησης, ανακυκλώνοντας οργανικά απόβλητα και μαθαίνοντας για τον κύκλο ζωής των υλικών.
• Πειράματα εξωτερικού χώρου: Κατασκευή ειδικών σταθμών όπου οι μαθητές μπορούν να πραγματοποιούν περιβαλλοντικά πειράματα, όπως μετρήσεις θερμοκρασίας και υγρασίας, πειράματα με νερό ή καλλιέργειες φυτών.

 Χώροι ξεκούρασης και χαλάρωσης:

⦁           Φυσικά καταφύγια: Χώροι με χαμηλή βλάστηση και δέντρα για ησυχία και χαλάρωση, όπου οι μαθητές μπορούν να διαβάζουν ή να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που σχετίζονται με το περιβάλλον, όπως η διατηρηση ημερολογίων παρατήρησης ζιζανίων, κύκλου ζωής φυτών, εντόμων, μετεωρολογικών μετρήσεων κλπ.

Πράσινα σκίαστρα: δημιουργία χώρων σκιάς και ξεκούρασης, όπου μπορούν να γίνονται ήσυχες δραστηριότητες ή να διαβάζουν μαθητές.

Φωτογραφίες